اهلی شیرازی
| اطلاعات | |
|---|---|
| نام کامل | محمد اَهْلی شیرازی |
| زمینه فعالیت | شعر |
| تولد | ۸۵۸ق، شیراز |
| محل زندگی | هرات، آذربایجان، شیراز |
| وفات | ۹۴۲ق |
| محل دفن | شیراز |
| هم زمان با | حکومت صفویان |
| سبک نوشتاری | سبک عراقی |
| دیوان اشعار | منظومه اشعار |
محمد اَهْلی شیرازی، (۸۵۸-۹۴۲ق)، ادیب و شاعر سده ۱۰ق /۱۶م است. او در قصیده از انوری، ظهیر فاریابی، خاقانی و جامی، و در غزل از سعدی و حافظ پیروی می‌کرده است. اهلی قصاید و ترکیب‌بندهای زیادی در مدح و رثای اهل بیت(ع) دارد.
زندگی نامه
وی از شاگردان جلال‌الدین محمد دوانی (درگذشته ۹۰۸ق) بود و در جوانی به دربار سلطان حسین بایقرا در هرات راه یافت و در آنجا قصیده معروف خود را به تتبع از سلمان ساوجی برای امیر علی‌شیر نوایی سرود. اهلی از هرات، به آذربایجان رفت و به دربار سلطان یعقوب، سومین پادشاه آق قویونلو راه یافت و در ستایش او اشعاری سرود. او به هنگام نشستنِ شاه اسماعیل صفوی بر تخت، به دربار او روی آورد و در آنجا منزلت بالایی یافت. با این حال، گفته شده که وی همواره در فقر و تنگدستی زندگی می‌کرد. اهلی در ۸۴ سالگی در شیراز درگذشت و در کنار خواجه حافظ به خاک سپرده شد.
ویژگی‌های شعری
اهلی را پیرو سبک عراقی دانسته‌اند. او در قصیده از انوری، ظهیر فاریابی، خاقانی و جامی، و در غزل از سعدی و حافظ پیروی می‌کرد. اشعار وی که در قالب‌های مختلف شعری سروده شده، آکنده از صنایع ادبی است. او به ویژه در ساختن ماده تاریخ چیره‌دست بود.
اهلی، قصاید بسیار و نیز چند ترکیب‌بند در منقبت پیامبر(ص)، حضرت علی(ع) و سایر اهل بیت(ع) سروده که هفت قصیده از این قصاید در رثای امام حسین(ع) است. از او ۳ قصیده، در پاسخ سلمان ساوجی برجای مانده است.
مثنوی شمع و پروانه او تمثیلی از عشق و جذبات آن است که در ۸۹۴ق برای سلطان یعقوب به تقلید از نظامی و جامی، سروده شده است. این مثنوی یک بار به طور مستقل، به کوشش احمد صدرنیا کازرونی، در شیراز(۱۳۱۲ق) و بار دیگر همراه با کلیات او به چاپ رسیده است.
مثنوی دیگر او با عنوان سحر حلال(در ۵۲۰ بیت) نیز بارها به چاپ رسیده است.
یکی دیگر از آثار وی که به طور مستقل نیز منتشر شده، منظومه گنجفه نام دارد. وی بر این منظومه نیز دیباچه‌ای منثور نگاشته، و سبب نظم آن را بیان داشته است.
نمونه اشعار
| ماه محرم است و شد، دجله روان زچشم ما | بهر حسین تشنه لب، شاه شهید کربلا | |
| با شهدای کربلا، لاف وفا هر آن‌که زد | گرنه شهیدِ گریه شد، مدعی است و بی‌وفا | |
| بس که ز آتش جگر، گریه گرم می‌کنم | مردمک دو دیده‌ام، سوخته شد در این عزا |
پانویس
- ↑ صفا، ج۴، ص۴۴۷-۴۴۸
- ↑ رازی، ص۲۲۳
- ↑ صفا، ج۴، ص۴۴۸؛ اهلی، ص۲۸
- ↑ نک: اهلی، ص۴۳۵-۴۳۶، ۴۳۷-۴۳۹، ۵۱۴-۵۱۶
- ↑ رازی، ص۲۲۳، صفا، ج۴، ص۴۴۸
- ↑ نک: اهلی، ص۵۴۲، قطعه ۱۸؛ اهلی، ص۵
- ↑ سام میرزا، ص۱۷۹؛ شوشتری، ج۲، ص۶۹۶؛ روملو، ص۳۵۶؛ قاضی احمد، ج۱، ص۲۶۲
- ↑ اهلی، ص۶۵؛ قس: نفیسی، ج۱، ص۲۳۵
- ↑ رضازاده شفق، ص۵۷۴؛ صفا، ج۴، ص۴۴۹
- ↑ نک: اهلی، ص۴۴۰-۴۴۳، ۴۵۱-۴۵۴
- ↑ نک: مجاهدی، ص۱۳۸
- ↑ اهلی، ص۵۷۵-۵۷۷، ۶۱۹
- ↑ ص۶۶۸ -۶۶۹
- ↑ سیری در مرثیه سرایی عاشورا، ص۱۹۵-۱۹۶ به نقل از دانشنامه امام حسین، ج۱۰، ص۳۳۸
منابع
- اهلی شیرازی، محمد، کلیات اشعار، به کوشش حامد ربانی، تهران، ۱۳۴۴ش.
- رازی، امین احمد، هفت اقلیم، به کوشش جواد فاضل، تهران، ۱۳۴۰ش.
- رضازاده شفق، صادق، تاریخ ادبیات ایران، شیراز، ۱۳۵۲ش.
- روملو، حسن، احسن التواریخ، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران، ۱۳۵۷ش.
- سام میرزا صفوی، تحفه سامی، به کوشش رکن الدین همایون فرخ، تهران، ۱۳۴۷ش.
- شوشتری، نورالله، مجالس المؤمنین، تهران، ۱۳۶۵ش.
- صفا، ذبیح الله، تاریخ ادبیات در ایران، تهران، ۱۳۶۶ش.
- قاضی احمد قمی، خلاصة التواریخ، به کوشش احسان اشراقی، تهران، ۱۳۵۹ش.
- مجاهدی، علی، کاروان شعر عاشورا، زمزم هدایت، قم، ۱۳۸۶ش.
- نفیسی، سعید، تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی، تهران، ۱۳۴۴ش.
- ری شهری، محمد و...، دانشنامه امام حسین(ع)، مترجم: محمد مرادی، دارالحدیث، قم، ۱۴۳۰ق/۱۳۸۸ش.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: